Του Κώστα Μαυρίδη
Εν μέσω ενός ορυμαγδού σκοπιμοτήτων (που βρίσκονται σε έξαρση λόγω
προεδρικών), o επιστημονικός και νηφάλιος προβληματισμός γύρω από τα τεράστια
οικονομικά προβλήματα δεν ευδοκιμεί. Για τα προεκλογικά επιτελεία το ζητούμενο
είναι εύπεπτες συζητήσεις με ατάκες και πολιτικά «μαλιοτραβήγματα» που εξάπτουν
την κοινή γνώμη η οποία θα ψηφίσει τον επόμενο Πρόεδρο. Που να χωρέσει
νηφαλιότητα εν μέσω ενός μαινόμενου προεκλογικού όπου κάθε επισήμανση, εισήγηση
ή άποψη, φιλτράρεται κατά πόσον υπηρετεί τον στόχο του υποψήφιου προς το
Προεδρικό;
Δείγμα της κατάστασης είναι η διαχείριση της
τραπεζικής τρύπας. Από
τεχνοκρατικής άποψης ήταν εξαρχής αντιληπτό -τώρα εκ του αποτελέσματος έγινε
φανερό στον καθένα που σκέφτεται για τον εαυτό του- ότι ο τραπεζικός τομέας
συσσώρευσε τεράστιες ζημιές, προσθέτοντας επιπλέον κόστος στα δημόσια
οικονομικά. Αυτό δεν απαλλάσσει τις ασήκωτες Κυβερνητικές ευθύνες. Ωστόσο, στον
κόσμο της οικονομίας, τις επιχειρηματικές ζημιές επωμίζονται πρώτα και κύρια
εκείνοι που λαμβάνουν τα ρίσκα. Πόσο μάλλον για ένα τομέα που απολάμβανε για
δεκαετίες προνομιακής μεταχείρισης.
Η περίπτωση της Λαϊκής Τράπεζας είναι δηκτική. Η Τράπεζα είχε φτάσει στα
όρια της και ζητούσε εναγωνίως κρατική στήριξη. Χωρίς δεύτερη σκέψη, το κράτος
αφού της παραχώρησε 1,8 δις ευρώ και στη συνέχεια εκλιπαρούσε τον ένα ή άλλο
τραπεζίτη να παραιτηθεί από την διοίκηση της τράπεζας. Άλλες επιλογές δεν
διερευνήθηκαν. Ωσάν να μην υπάρχει άλλος τρόπος διαχείρισης μιας προβληματικής
τράπεζας, θεωρήθηκε πως μόνο με το φόρτωμα των ζημιών στον φορολογούμενο
«διασώζεται» η τράπεζα και διά μέσου της η οικονομία! Πάντως, είναι εκπληκτικό
πως το ΙΔΙΟ επιχείρημα προβάλλεται διεθνώς κάθε φορά που οι εμπλεκόμενοι
τραπεζίτες αναζητούν κρατική διάσωση.
Η Κυπριακή πολιτεία κινήθηκε ουσιαστικά στην γραμμή μιας περίεργης
«αντίληψης» βάσει της οποίας τις ζημιές πρώτα και κύρια τις επωμίζεται ο
φορολογούμενος. Στην πράξη, η «διάσωση» του τραπεζικού συστήματος σημαίνει ένα
τεράστιο ποσό δανείου στην πλάτη του φορολογούμενου το οποίοι διοχετεύεται στις
προβληματικές τράπεζες. Και εκείνοι που κατά τα άλλα προασπίζονται τον
φορολογούμενο πολίτη, όχι μόνο σιώπησαν αλλά πρωτοστάτησαν στην Βουλή υπέρ των
τραπεζών.
Η επιστήμη ορίζει πως το συμφέρον του πολίτη επιβάλλει διάσωση μιας τράπεζας
ΜΟΝΟ στην περίπτωση που το κόστος από την μη διάσωση της θα είναι μεγαλύτερο για
τον φορολογούμενο. Διάσωση δεν σημαίνει πάντα παραχώρηση κρατικών κεφαλαίων,
αλλά δυνατόν να συνδυαστεί ή να λάβει μορφή συγχώνευσης, εξαγοράς κ.ά. Φυσικά,
στους τραπεζίτες συμφέρει η «δωρεάν» κρατική διάσωση με τους πολίτες να
πληρώνουν τον λογαριασμό. Η Ισλανδία (εκτός Ε.Ε. και ευρωζώνης) ανέτρεψε τους
καθιερωμένους κανόνες και ΔΕΝ διέσωσε τους τραπεζίτες. Αντιθέτως, τους κυνήγησε
νομικά και όσους συνήργησαν μαζί τους (π.χ. πρώην εποπτικά όργανα). Ταυτοχρόνως
όμως επέκτεινε το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας της, έθεσε περιορισμούς στην
κυκλοφορία κεφαλαίων κ.ά. Στην Ισλανδία αντί για μεταφορά των ζημιών στο κράτος
(και τον φορολογούμενο), αφέθηκε να απορροφήσουν τις ζημιές πρώτα οι τραπεζίτες
(μαζί με απολύσεις έως νομικές διώξεις) και οι πιστωτές των τραπεζών. Εκεί
διαχειρίστηκαν τις τράπεζες όπως κάθε άλλη επιχείρηση: αυτός που ρισκάρει
απολαμβάνει τα κέρδη αλλά και τις ζημιές.
Υπάρχει επίσης η περίπτωση της Ιρλανδίας (άλλο Ιρλανδία και άλλο Ισλανδία). Η
Ιρλανδία μοιάζει περισσότερο με την Κύπρο (εντός ευρωζώνης με υπεργιγάντωση
τραπεζικού τομέα, οικονομία υπηρεσιών με χαμηλό φορολογικό συντελεστή,
προηγήθηκε φούσκα ακινήτων κ.ά.). Κύπρος και Ιρλανδία είχαν την ίδια αρχική και
κύρια πηγή προβλημάτων με υπερδιόγκωση του τραπεζικού τομέα που υπερχείλισε από
ζημιές σε σύγκριση με τις δυνατότητες της οικονομίας. Όμως και εδώ το μάθημα
είναι συγκεκριμένο: Όσο πιο γρήγορα και ανοιχτά προχωρήσουμε, τόσο το καλύτερο.
Σήμερα, Ιρλανδία και Ισλανδία βρίσκονται σε στάδιο ανάκαμψης. Η Κύπρος μέχρι
στιγμής δεν ακολουθεί ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής mavrides@ucy.ac.cy
Κώστας Μαυρίδης - Διδάκτωρ Χρηματοοικονομικής mavrides@ucy.ac.cy
Υ.Γ. Όσοι για πάνω από ένα χρόνο κάλυπταν τους τραπεζίτες και συστηματικά
υποβάθμιζαν την τραπεζική τρύπα διότι συνέφερε πολιτικά, έχουν υποχρεωθεί εκ των
πραγμάτων να ζητάνε σήμερα «πλήρη έρευνα». Στην πραγματικότητα, υπηρετούσαν
πάντα σκοπιμότητες. Και τότε… Και σήμερα ενόψει προεδρικών.
