Ανοικτή Επιστολή Ακαδημαϊκών ΤΕΠΑΚ προς Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος με θέμα: Ολοκληρωμένο Σχέδιο Γεωργικής Παραγωγής σε Περίοδο Κρίσης

23η Απριλίου 2013
Ανοικτή επιστολή
Υπουργό Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος

Θέμα: Ολοκληρωμένο Σχέδιο Γεωργικής Παραγωγής σε Περίοδο Κρίσης

Καταγράψαμε τις τελευταίες εβδομάδες 

πολιτικές, τεχνοκρατικές και δημοσιογραφικές απόψεις για το γεγονός ότι η γεωργία μπορεί να αποτελεί έναν σημαντικό πυλώνα στήριξης της οικονομίας και ένα μέσο για διέξοδο από την κρίση. Τέτοιες προσεγγίσεις είναι η γεωργική παραγωγή από μη γεωργούς σε κυβερνητική, εκκλησιαστική ή άλλη ελεύθερα διαθέσιμη γη και η οικόσιτη παραγωγή. Παράλληλα όμως έχει κινητοποιηθεί και ο γεωργικός κόσμος για τα χρόνια προβλήματα της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων. Τα τελευταία χρόνια φθίνουσας γεωργικής παραγωγής άλλοι παράγουν φθηνότερα από εμάς για εμάς και πράγματι είναι καιρός να αντιδράσουμε και να μην επιτρέψουμε μια περαιτέρω μείωση της πρωτογενούς μας παραγωγής γιατί η επισιτιστική αυτάρκεια είναι πυλώνας κάθε δυνατού κράτους. Η πρωτογενής παραγωγή θρέφει μια χώρα, το λαό της και τους επισκέπτες της. Η χώρα πρέπει να παράγει τρόφιμα τόσο για το λαό της όσο και για την παγκόσμια οικονομία. Πρωτογενής παραγωγή σημαίνει ζωή στην ύπαιθρο, στην πόλη, στην εργασία και στη διασκέδαση. Τα τρόφιμα είναι πρέσβεις μια χώρας στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο.

Οι τελευταίες όμως προσεγγίσεις αφενός για παραγωγή τροφίμων από μη επαγγελματίες γεωργούς καθώς και τα προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν για διάθεση και επικερδή διακίνηση των προϊόντων τους είναι αντικρουόμενες. Δεν είναι δυνατό η μη εμπορική παραγωγή να ανταγωνιστεί ή να υποκαταστήσει την εμπορική και αυτό διότι δεν είναι δυνατό να καλύψει τις επισιτιστικές μας ανάγκες αλλά και δεν θα πρέπει να υποστεί περαιτέρω ζημιά ο αγροτικός κόσμος και η διάρθρωση της δομής της εμπορικής γεωργικής παραγωγής.

Ως ομάδα ακαδημαϊκών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Τμήματος Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων που ασχολήθηκε με το θέμα της πρωτογενούς παραγωγής και της επισιτιστικής αυτάρκειας της Κύπρου ως μέρος βασικής γνώσης που παράγεται από την έρευνα αλλά και μεταδίδεται στους νέους εκκολαπτόμενους γεωπόνους, θέλουμε ως ενεργά μέλη αυτής της κοινωνίας να καταθέσουμε τις ακόλουθες θέσεις και εισηγήσεις.

Διαπιστώνουμε από τις τοποθετήσεις των πολιτικών, των τεχνοκρατών αλλά και του απλού κόσμου, ομάδες που και εμείς ανήκουμε, ότι λείπει ένας σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία των πολύ σωστών προτάσεων που διατυπώνονται. Ο παράγοντας δεν είναι άλλος από το συντονισμό των ενεργειών. Ο συντονισμός έχει δυστυχώς γίνει συνώνυμο του κρατικού παρεμβατισμού ενώ αντίθετα είναι χαρακτηριστικό κάθε οργανωμένης κοινωνίας που έχει σαφείς λειτουργικές πολιτικές.

Με μεγάλη προσοχή στη θέση που καταθέτουμε, θεωρούμε ότι υπάρχει ανάγκη για Εθνική Αγροτική Πολιτική σε Περίοδο Κρίσης υπό το φως των δυσμενών οικονομικών συγκυριών. Απαιτείται Εθνική Αγροτική Πολιτική για να έχουμε φθηνή και πλήρη διατροφή, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε οικονομική συγκυρία πιθανόν να βρεθεί η χώρα. Ταυτόχρονα, Κυπριακά προϊόντα θα πρέπει να προωθηθούν στις αγορές της Ευρώπης ή οπουδήποτε αλλού υπάρχουν δυνατότητες αξιοποίησης των αγορών. Η παρουσία των προϊόντων μας στις διεθνείς αγορές πρέπει να είναι αποτέλεσμα μελέτης των αναγκών τους από ειδικούς στην εμπορία γεωργικών προϊόντων. Σημαντική παράμετρος που πρέπει να προσεχθεί στις προσπάθειες αυτές είναι ότι πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη της την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων (νερού και εδάφους) καθώς και των εισαγόμενων μορφών ενέργειας (πετρέλαιο, λιπάσματα και άλλα γεωργικά εφόδια).

Συγκεκριμένα οι προτάσεις παραγωγής γεωργικών προϊόντων επικεντρώνονται σε τρείς πυλώνες:

1. Οργανωμένη παραγωγή γεωργικών προϊόντων σε:
   • Κυβερνητική γεωργική γη
   • Εκκλησιαστική ή άλλη γη κοινωνικών φορέων (πανεπιστήμια κλπ).
     • Τα παραγόμενα προϊόντα θα διατίθενται αποκλειστικά στα Κοινωνικά Παντοπωλεία για την κάλυψη των αναγκών των συνανθρώπων μας που αδυνατούν να αγοράσουν από τις αγορές.
       Η καλλιέργεια θα στηρίζεται στο ανθρώπινο δυναμικό των κυβερνητικών φορέων και μπορεί να γίνει αξιοποίηση ανέργων γεωπόνων και εργατικού δυναμικού.
     •  
2. Ενίσχυση οικόσιτης παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Η παραγωγή θα πρέπει να γίνει με οργανωμένο τρόπο ώστε να καταστεί ουσιαστική η συνεισφορά της. Ειδικότερα θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα πλαίσιο καθοδήγησης και εκπαίδευσης. Νοείται ότι δεν καλύπτεται και δεν προωθείται καμία κηποτεχνική δραστηριότητα από τη δράση αυτή.
3. Συντονισμός εμπορικής παραγωγής γεωργικών προϊόντων. Η εμπορική παραγωγή γεωργικών προϊόντων πρέπει να έχει τη δυνατότητα να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής καταγραφής, παρακολούθησης και οργάνωσης της παραγωγής. Αυτό το πρόγραμμα θα είναι σε θέση να καθοδηγήσει τον παραγωγό με γνώμονα την εθνική αυτάρκεια και τις ποσότητες που είναι δυνατό να προωθηθούν στις διεθνείς αγορές με υψηλή όμως οικονομική πρόσοδο.
    

Η «καθοδηγούμενη παραγωγή» μπορεί να ξαφνιάσει κάποιους αλλά απαιτείται τόσο για την καλή διαχείριση των φυσικών πόρων και της ενέργειας όσο και για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των προϊόντων. Δεν πρόκειται για «υποχρεώσεις» αλλά για «οδηγίες» και «συντονισμό» της παραγωγής στην εποχή της πληροφόρησης και της πράσινης ανάπτυξης.

Συντονιστικός φορέας όλης της προσπάθειας μπορεί να είναι μια εκ των Υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Ως συντονιστής ο φορέας θα πρέπει να εξασφαλίζει την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων αλλά και της ενέργειας. Ο φορέας θα σχεδιάζει, καταγράφει και ελέγχει τι, πόσο και που καλλιεργείται και θα παρέχει οδηγίες για τον τρόπο/μέθοδο καλλιέργειας και επίλυσης τυχόν προβλημάτων. Ο φορέας θα πρέπει να υποβοηθεί όλους τους εμπλεκόμενους όσο αναφορά τη λύση των τριών σημαντικότερων περιοριστικών παραγόντων της Κυπριακής γεωργικής παραγωγής: διαθέσιμο νερό άρδευσης, διαθέσιμη καλλιεργήσιμη έκταση και παροχή τεχνικών συμβουλών παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων.

• Ο συντονισμός για τα αρδευτικά προβλήματα θα πρέπει να αξιοποιεί την εποχικότητα των καλλιεργειών, την πλήρη αξιοποίηση της χειμερινής περιόδου και των βροχών της και τη δυνατότητα επιδότησης του νερού.
• Ο συντονιστικός ρόλος του φορέα θα πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση της καλύτερης αξιοποίησης της διαθέσιμης γης.
• Η επιτυχημένη εμπορία και εξαγωγή θα επιτευχθούν με την οργάνωση των παραγωγών σε λειτουργικές ομάδες.

Άλλες προτάσεις

• Προτείνουμε να γίνει αξιοποίηση του εγχώριου πολλαπλασιαστικού υλικού (εμπορικού ή άλλου) έτσι ώστε να υπάρξει περιορισμός του κόστους παραγωγής όπου αυτό είναι δυνατό (πχ οικόσιτη παραγωγή). Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύονται τόσο τα παραδοσιακά προϊόντα όσο και δημιουργείται μια νέα αγορά για παραγωγή εγχώριου πολλαπλασιαστικού υλικού.
• Εγκατάλειψη της μονοκαλλιέργειας και εφαρμογή συστημάτων αμειψισποράς με αποτέλεσμα τη μείωση των εισαγωγών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
• Αξιοποίηση φυτικών και ζωικών αποβλήτων για παραγωγή και χρήση οργανικών φυσικών υποστρωμάτων (compost).
• Μεγαλύτερη αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού.
• Καλύτερη αξιοποίηση του νερού με χρήση βελτιωμένων συστημάτων άρδευσης και κυρίως της αυτοματοποίησης της.
• Μεγιστοποίηση της υδροπονίας.
• Εγχώρια παραγωγή όσο το δυνατό μεγαλύτερου μέρους των γεωργικών εφοδίων (κύριοι στόχοι: πολλαπλασιαστικό υλικό, οργανικά υποστρώματα, πλαστικά, αρδευτικά, συστήματα αυτοματοποίησης).
• Αξιοποίηση εναλλακτικών καλλιεργειών με προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας προσαρμοσμένα όμως στις τοπικές περιβαλλοντικές και καλλιεργητικές συνθήκες.
• Ολοκληρωμένη γεωργική παραγωγή αλλά και βιολογική παραγωγή που καθίστανται εφικτές με τις πιο πάνω εισηγήσεις για νέες γεωργικές πρακτικές.
• Η οργάνωση της εμπορικής γεωργικής παραγωγής για εξαγωγές πρέπει να εστιάσει σε προϊόντα ονομασίας προέλευσης, πιστοποιημένα προϊόντα ανώτερης ποιότητας (quality marks), «Προϊόντα Σημαία της Κύπρου».

Η παρούσα πρόταση σκοπό έχει να διασφαλίσει την οικονομική βιωσιμότητα της εμπορικής γεωργικής παραγωγής και να εξασφαλίσει την εθνική αυτάρκεια γεωργικών προϊόντων. Επιτυχία του εγχειρήματος θα επιφέρει απεξάρτηση από τις αγορές του εξωτερικού βασικών αγαθών όπως είναι τα τρόφιμα. Σημαντικός παράγοντας του εγχειρήματος στην περίοδο της κρίσης μπορεί και πρέπει να είναι ο Εθελοντισμός.

Αναμένουμε την προσφορά και άλλων ιδεών και εισηγήσεων για ανάπτυξη και υλοποίηση της ιδέας που καταθέτουμε. Αναζητούμε συναδέλφους γεωπόνους και εμπειρογνώμονες από το χώρο της εμπορίας (marketing) αλλά και κάθε άλλο σχετικό φορέα ή ενεργό πολίτη ώστε να επιτευχθεί ολοκληρωμένη πρόταση με στόχο να διέλθουμε της κρίσης γρήγορα και ανώδυνα στο δυνατό βαθμό.
Ο δικός μας ρόλος θα είναι στο τομέα της εκπαίδευσης ειδικών (γεωπόνων), της οργάνωσης της επιμόρφωσης των εκπαιδευτών για την κάλυψη των αναγκών της πρότασης αυτής καθώς και ο συμβουλευτικός ρόλος σε οποιονδήποτε χρειάζεται την άποψη μας. 

Το Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας και Επιστήμης Τροφίμων του ΤΕΠΑΚ έχει ήδη προσφέρει στην κυπριακή κοινωνία 53 νέους γεωπόνους ικανούς να προσφέρουν τις γνώσεις και τη δυναμική τους για την επίτευξη των στόχων αυτής της πρότασης. Επιθυμούμε όλοι μας να συνεισφέρουμε στην επίλυση της κρίσης αλλά και στη δημιουργία της βάσης για ανάπτυξη που θα μας συνοδεύσει και μετά την κρίση.

Δρ Δημήτρης Τσάλτας
Επίκουρος Καθηγητής Γεωργικής Μικροβιολογίας & Βιοτεχνολογίας
dimitris.tsaltas@cut.ac.cy

Δρ Ιωάννης Παπαστυλιανού
Ειδικός Επιστήμονας – Συστήματα Παραγωγής
i.papastylianou@cut.ac.cy

Δρ Φώτης Παπαδήμας
Λέκτορας Γαλακτοκομίας
photis.papademas@cut.ac.cy

Τμήμα Γεωπονικών Επιστημών, Βιοτεχνολογίας & Επιστήμης Τροφίμων
Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

ΠΗΓΗ