Η κατάληψη της πόλης της Αμμοχώστου κατά τον Αττίλα ΙΙ
αποτελεί από μόνη της ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην εθνική τραγωδία του
1974.
Και αυτό γιατί η πόλη δεν αποτελούσε αρχικά στόχο των
τουρκικών αντικειμενικών σκοπών, ενώ θα μπορούσε να κρατηθεί σχετικά
εύκολα αν είχε εξολοθρευτεί
ο τουρκοκυπριακός θύλακας στην παλιά πόλη
κατά τον Αττίλα Ι, κάτι που δεν συνέβη λόγω εντολών που δόθηκαν από την
Αθήνα για άμεση κατάπαυση του πυρός στις 22 Ιουλίου 1974.
Η πτώση της Αμμοχώστου ήταν αποτέλεσμα τεσσάρων παραγόντων:
α) Το σπάσιμο της «γραμμής» της Εθνικής Φρουράς στη Μια Μηλιά .
β) Ο θάνατος του επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Αμμόχωστο, Ανχη (ΠΒ) Εμμανουήλ Χατζηδάκη, διοικητή της 173 ΜΑ/ΤΠ (Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολικού στην οποία υπηρετούσε τότε ο Μ. Μιχαήλ),σε αεροπορική επιδρομή όπου το τουρκικό μαχητικό που έβαλλε γνώριζε το στρατηγείο του.
γ) Η προδοσία από τις στρατιωτικές αρχές των αγγλικών βάσεων στο «2 ½ Μίλι», και
δ) Οι διαταγές υποχώρησης που έλαβαν οι Ελλαδίτες αξιωματικοί της Α΄ Στρατιωτικής Ανωτέρας της Αμμοχώστου από τη νέα κυβέρνηση των Αθηνών
α) Το σπάσιμο της «γραμμής» της Εθνικής Φρουράς στη Μια Μηλιά .
β) Ο θάνατος του επικεφαλής των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Αμμόχωστο, Ανχη (ΠΒ) Εμμανουήλ Χατζηδάκη, διοικητή της 173 ΜΑ/ΤΠ (Μοίρα Αντιαρματικού Πυροβολικού στην οποία υπηρετούσε τότε ο Μ. Μιχαήλ),σε αεροπορική επιδρομή όπου το τουρκικό μαχητικό που έβαλλε γνώριζε το στρατηγείο του.
γ) Η προδοσία από τις στρατιωτικές αρχές των αγγλικών βάσεων στο «2 ½ Μίλι», και
δ) Οι διαταγές υποχώρησης που έλαβαν οι Ελλαδίτες αξιωματικοί της Α΄ Στρατιωτικής Ανωτέρας της Αμμοχώστου από τη νέα κυβέρνηση των Αθηνών
Τι συνέβη στη Μια Μηλιά και τα τουρκικά τανκς αποδεκάτισαν τις
μονάδες της Εθνοφρουράς και τους Ελλαδίτες που είχαν απομείνει
ζωντανο'ι;;
Σύμφωνα με μαρτυρίες στρατιωτών της 173 ΜΑ/ΤΠ, που επέστρεψαν από το
πεδίο της μάχης, η Εθνική Φρουρά είχε παραταχθεί στη «γραμμή» της Μιάς
Μηλιάς, με πυροβολικό, τεθωρακισμένα, πεζικό και αντιαεροπορικά,
προκειμένου να αντιμετωπίσει τα τουρκικά άρματα που κατευθύνονταν προς
την Αμμόχωστο.
Κατά μήκος της «γραμμής» και μπροστά από το στρατό της Ε.Φ., η
περιοχή είχε ναρκοθετηθεί. Ήταν σίγουρο, ότι τα τουρκικά τανκς θα
έπεφταν μέσα στο ναρκοπέδιο και τότε τα πράγματα θα ήσαν πιο εύκολα για
το στρατό μας.
Προς μεγάλη όμως έκπληξη των στρατιωτών μας, τα τουρκικά τανκς έκαναν
την εμφάνισή τους στα πλάγια της «γραμμής» παρατάξεως της Ε.Φ.,
αποφεύγοντας έτσι το ναρκοπέδιο. Τι είχε συμβεί;
Στα πλάγια της «γραμμής», όπου είχε παραταχθεί ο στρατός της Ε.Φ.,
υπήρχε ένας στενός χωματόδρομος που δεν ναρκοθετήθηκε και έμεινε
ακάλυπτος από τους στρατιώτες μας, επειδή τον χρησιμοποιούσαν τα
τεθωρακισμένα των ανδρών του ΟΗΕ.
Οι κυανόκρανοι, που ακολουθούσαν παντού την Ε.Φ. και γνώριζαν τις
κινήσεις της, «οδήγησαν» τα τουρκικά άρματα από τον χωματόδρομο, σαν
άλλος «Εφιάλτης», με αποτέλεσμα να αποφύγουν το ναρκοπέδιο και να
βρεθούν στα πλάγια και στα μετόπισθεν των στρατιωτών μας.
Έτσι, με μια «πισώπλατη μαχαιριά» των ΟΗΕδων, τα τουρκικά τανκς
αποδεκάτισαν τους ανήμπορους να αντιδράσουν στρατιώτες της Εθνικής
Φρουράς, που σαν άλλοι «Λακεδαιμόνιοι» είχαν παραταχθεί για να τους
σταματήσουν.
Υπεύθυνος για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Αμμόχωστο μέχρι τον
θάνατό του ήταν ο διοικητής της 173 ΜΑ/ΤΠ, Ανχης (ΠΒ) Εμμ.Χατζηδάκης,
ένας γενναίος και έμπειρος αξιωματικός, που εμψύχωνε και καθοδηγούσε
στους στρατιώτες του και κατά την πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής.
Το αρχηγείο του Εμμανουήλ Χατζηδάκη είχε στηθεί στο υπόγειο μιάς
ημιτελούς οικοδομής, στην κατοικήσιμη περιοχή που βρισκόταν στην αρχή
του δρόμου του Καραόλου, που οδηγούσε στο στρατόπεδο της 173 ΜΑ/ΤΠ.
Είναι βέβαιο, ότι οι Τούρκοι όχι μόνο δεν γνώριζαν τη θέση του
αρχηγείου, αλλά ούτε καν μπορούσαν να τη διανοηθούν.Όμως γύρω στις 17:30
οι Λοχαγοί Κάτσιος και Λώτας, με τα τμήματά τους (το Τμήμα του
Νοσοκομείου) διατάχθηκαν να ανασυνταχθούν στη Δερύνεια και είναι αυτοί
που κράτησαν την γνωστή μέχρι και σήμερα, ακραία γραμμή προς την
Αμμόχωστο.
Οι μόνοι Έλληνες που είχαν απομείνει στην Αμμόχωστο στις 14
Αυγούστου ήσαν οι 32 έφεδροι στο Δασάκι των Δικαστηρίων και μια ακόμα
ομάδα Εφέδρων, που είχαν επίσης εγκαταλειφθεί προδομένοι από την δική
τους ηγεσία, στο Λιμάνι της Αμμοχώστου, στον Φάρο.
Τα τούρκικα άρματα εν τω μεταξύ είχαν φθάσει στη Λίμνη του Αγίου Λουκά και κτυπούσαν διαρκώς.
Ελπίδα για εξασφάλιση ενισχύσεων μέσω του ΓΕΕΦ ή της Κυβέρνησης καμία.
Το μεν Γενικό Επιτελείο δεν απαντούσε στις κλήσεις, ο δε Πρόεδρος της
Δημοκρατίας και το Υπουργικό Συμβούλιο είχαν εγκαταλείψει την Λευκωσία.
Και, το κρισιμότερο, τα πυρομαχικά των εφέδρων στην Αμμόχωστο είχαν εξαντληθεί.
Η «σιγή πυρός» από τη ελληνική πλευρά, έδωσε το τελικό σύνθημα στους
Τούρκους για τελική επίθεση με όλα τα μέσα που διέθεταν. Η μοναδική
Ελληνοκυπριακή επιλογή ήταν: ή να χαθούν αμαχητί (λόγω έλλειψης
πυρομαχικών) ή να υποχωρήσουν.
Η τελευταία πράξη γράφτηκε με την υποστολή της Ελληνικής σημαίας. Όσοι μπόρεσαν να ακούσουν - σχεδόν όλοι - βρέθηκαν «σε στάση Προσοχής να χαιρετούν την Γαλανόλευκη με δάκρυα στα μάτια».
Η Ελληνική σημαία της Αμμοχώστου κατέβηκε, διπλώθηκε και παραδόθηκε
στον αρχαιότερο Αξιωματικό. Αμέσως μετά δόθηκε η τελευταία διαταγή: «Να μαζευτεί ο οπλισμός - Άμεση υποχώρηση – Εγκαταλείψατε τας θέσεις μας, η Αμμόχωστος χάνεται….».
Στην πορεία τους αυτή οι Τούρκοι από την κοιλάδα της Μεσσαορίας,
έδωσαν πολύ λίγες μάχες μέχρι να φτάσουν στην Αμμόχωστο. Και αυτό διότι
οι Εθνική Φρουρά με κατακερματισμένες τις δυνάμεις της και χωρίς ηθικό,
εγκατέλειπε τις θέσεις μάχης και μόνο στην θέα των τουρκικών αρμάτων
Μ48, που τους είχαν πλαγιοκοπήσει και βρέθηκαν στα μετόπισθεν τους.
Όμως παρά ταύτα οι Τούρκοι παρέμεναν διστακτικοί σε αυτήν την
προώθησή τους διότι όπως αναφέρει ο Τούρκος Δρ.Γ.Κιουτσούκ (τότε
Αξιωματικός του Στρατού εισβολής) στο βιβλίο της Σ.Ιορδανίδου «Νταλγκά,
Νταλγκά», οι πληροφορίες που είχαν ήταν ότι "οι Έλληνες μάζεψαν πολύ στρατό και θα επιτεθούν"!
Όπως αναφέρει, το βράδυ πριν την προέλασή τους προς την Αμμόχωστο,
έμειναν άϋπνοι, περιμένοντας τους Έλληνες να τους ορμήσουν (και με
δεδομένο τον φόβο του Τούρκου στρατιώτη να πολεμήσει νύχτα)!
Μα ακόμα και όταν έφτασαν στην Αμμόχωστο οι Τούρκοι δίσταζαν να μπουν στην πόλη!
Δεν μπορούσαν ποτέ να φανταστούν ότι την υπεράσπιζαν μερικές – χωρίς πυρομαχικά – διμοιρίες!
Σε όλη την πορεία τους οι Τούρκοι διέπραξαν τρομερές κτηνωδίες απέναντι στους τραυματίες ή τους αιχμάλωτους Εθνοφρουρούς.
Τους μεν αιχμάλωτους άνδρες της ΕΦ τους εκτελούσαν ομαδικά (ομολογία
του Δρ.Γ.Κιουτσούκ), τους δε τραυματίες, τους άφηναν στον δρόμο και με
εξαιρετικό σαδισμό, πέρναγαν από πάνω τους …οι ερπύστριες των τάνκς
(μαρτυρίες επιζώντων στρατιωτών στο ΓΕΕΦ)!
Σε ότι αφορά τους άμαχους που δεν πρόλαβαν να φύγουν από τα σπίτια
τους ή έμειναν εγκλωβισμένοι στα χωριά τους, το βιβλίο του Ρ.Αλασόρ
(Κούρδου που υπηρετούσε στον Τουρκικό Στρατό εισβολής) «Διαταγή: Εκτελέστε τους αιχμαλώτους» δεν αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για την τραγική τύχη τους.
Ομαδικές εν ψυχρώ εκτελέσεις, βιασμοί γυναικών ανεξαρτήτως ηλικίας, κακοποιήσεις παιδιών και γερόντων…
Όπως είχε πει ο Β.Ουγκώ: «παντού φωτιά και θάνατος… από εδώ πέρασαν Τούρκοι…»
