”Για την κατάρρευση του γλωσσικού μας μετώπου”Στη ροή του χρόνου και για λόγους που δεν είναι της ώρας να καταπιαστούμε μαζί τους, το μεγαλειώδες εργαλείο της γλώσσας μας παραγκωνίστηκε με τρόπο αστόχαστο και εγκληματικό
Μόλις το έτος 2000 βουλήθηκε η Ελληνική Πολιτεία να ξεπληρώσει ένα
τόσο παλιό, όσο και βαρύ χρέος της προς μια κορυφαία Ελληνίδα. Η
υποβόσκουσα ευταξία του σύμπαντος τα ταίριαξε βολικά, με τρόπο που η
Ζακλίν ντε Ρομιγί γεννήθηκε στη Γαλλία από μη Έλληνες γονείς. Γιατί αν
γεννιόταν σε ελληνικό χώρο από γονείς Έλληνες, μπορεί και να μη γινόταν η
Ελληνίδα που υπήρξε σ’ όλη της τη ζωή. Το 2000, λοιπόν, αποκατεστάθη η
τάξις. Και η ατόφια αυτή ελληνική ψυχή πήρε την ελληνική υπηκοότητα.
Κατασυγκινημένη τότε η ντε Ρομιγί είπε στην ομιλία της και τα εξής:
«…Δεν είναι τυχαίο επίσης το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα είχε αυτήν
την τεράστια διάδοση σε όλον τον κόσμο. Αυτό οφείλεται στο ότι η
ελληνική γλώσσα είναι ένα εργαλείο, με το οποίο εύκολα μπορεί κανείς να
εξοικειωθεί και να ανοίξει τη σκέψη του…».
Ποτέ δεν μίλησε για τη γλώσσα μας σαν αντικείμενο. Έβλεπε την ελληνική γλωσσολαλιά εποπτικά, σαν την κυρίαρχη ουσία που απογείωσε την ανθρώπινη νόηση σε ιλιγγιώδη ύψη, τοποθετώντας τον Ελληνισμό στο πνευματικό Έβερεστ του πλανήτη. Και σ’ ένα άλλο σημείο της ομιλίας της, σημειώνει: «Σας το λέω χωρίς επιφύλαξη: Όλος ο κόσμος θα πρέπει να μάθει Ελληνικά, γιατί η ελληνική γλώσσα μάς βοηθάει πρώτα απ’ όλα να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα».
Στη ροή του χρόνου και για λόγους που δεν είναι της ώρας να
καταπιαστούμε μαζί τους, το μεγαλειώδες εργαλείο της γλώσσας μας
παραγκωνίστηκε με τρόπο αστόχαστο και εγκληματικό. Συνωμοτικά και
απερίσκεπτα, αφέθηκε να ξεθωριάσει η ζωτική δύναμη των χρωμάτων της, να
ξεθυμάνει και να αγκυλωθεί η ενεργητικότητα της κίνησής της, να
ξεψυχήσει η πασίχαρη πολλαπλότητα των ήχων της. Συνένοχοι στη γενική
κατάρρευση του γλωσσικού μας μετώπου, όλοι οι ιστορικοί, φιλόσοφοι,
παιδαγωγοί (κοντολογίς, οι αφθόνως ευδοκιμήσαντες παρ’ ημών
«σοφολογιότατοι»), συνεπικουρούμενοι βέβαια από την ασύγγνωστη ακηδία
της επίσημης Πολιτείας.
Ο στιλπνός καθρέφτης
Η γλώσσα των ανθρώπων είναι ο στιλπνός καθρέφτης που σκύβουμε και βλέπουμε μέσα του το πρόσωπό μας, όπως ακριβώς είναι. Στον μύθο της γένεσης των ειδών ο Πλάτωνας αφηγείται πώς ο Προμηθέας έκλεψε για χάρη του ανθρώπου την «έντεχνη σοφία και το πυρ» (το χέρι εργαλείο και τον λόγο, τη διάνοια δηλαδή). Τότε ο άνθρωπος «φωνήν και ονόματα διηρθρώσατο τη τέχνη»**. Έτσι δέθηκε οργανικά η γλώσσα με τον άνθρωπο, δίνοντάς του την τραγικά κυρίαρχη θέση που κατέχει μέσα στη φύση.
Πώς, όμως, μετριέται η αξία αυτού του υπέροχου δώρου των πατέρων μας, του φιλόκαλου και χαριτωμένου, πάνω στην καθημερινή συνάφεια των ανθρώπων; Πρώτα-πρώτα με το πόσο ακριβολόγα και συγκεκριμένη είναι.
Όταν μέσα στα βάθη των αιώνων η άναρθρη κραυγή οργανώθηκε σε λόγο,
εξελίχτηκε προοδευτικά σε έναν οδοδείκτη για το πόσο λειτουργικά,
στιβαρά και έμπεδα δεμένη είναι μια συγκεκριμένη κοινότητα. Έχουν να
λένε οι γλωσσολόγοι, πως μερικές εκατοντάδες λέξεις φτάνουν για να
συσταθεί μια στοιχειώδης γλώσσα σε μια υποτυπώδη κοινωνία. Αυτή η
κοινωνία όμως δεν διαθέτει την πνευματική μαγιά για να ανυψωθεί στις
ύπατες μορφές της νόησης, να γεννήσει Ζωή και Τέχνη, δηλαδή να
μεγαλουργήσει. Να απολιθώσει, με άλλα λόγια, την ιστορία και τα
ενεργήματά της μέσα στην αέναη ροή του χρόνου. Να δημιουργήσει αγάλματα
λόγου αιώνιας αξίας και εγκυρότητας. Που καθηλώνονται, όσοι αιώνες και
να περάσουν, στο πνευματικό στερέωμα του πλανήτη, σαν νοητοί πολικοί
αστέρες, που μένουν σταθεροί κι αμετακίνητοι, έστω κι αν όλα τ’ άλλα
γύρω τους φθίνουν, μαραίνονται και φυλλοβολούν.
Σημειώσαμε πως η ελληνική μας γλώσσα είναι πρώτα-πρώτα αμείλικτα
ακριβολόγα. Παράδειγμα: στα έπη του Ομήρου ανακαλύπτουμε 12 (δώδεκα!)
παραλλαγές του ρήματος «βλέπω»***. Τι πάει να πει αυτό; Πρώτον, η κάθε
λέξη σημαίνει ένα πολύ συγκεκριμένο πράγμα. Ποτέ κάτι παραπλήσιο, ούτε
και κάτι παρόμοιο. Περιορίζεται η ασάφεια, εκμηδενίζεται η παραποίηση
εννοιών και νοημάτων. Προσπορίζεται ο άνθρωπος με όλα τα εφόδια για να
δημιουργήσει τον πάμφωτο ειρμό κατανόησης του κόσμου γύρω του, μακριά
από προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Μας έδωσαν οι Έλληνες σε τιμές
αριθμητικές και μεγέθη μετρήσιμα την απόσταση ανάμεσα στον Ουρανό και τη
Γη. Η terra incognita αλώθηκε πέρα ως πέρα, ημέρεψε, έγινε προσιτή,
οικία και κατανοητή!
Η ικμάδα των χρωμάτων της
Επιπλέον: Η ικμάδα των χρωμάτων της στις λεπτές κι ακριβόλογες περιγραφές, η μουσικότητα και η αρμονία της, συνταιριασμένες με την αμείλικτη δύναμη των καθαρών μαθηματικών στη λογική της, «ποίησαν τέχνη» αξεπέραστη. Δυσθεώρητα ύψη, απύθμενα βάθη! Που λεύκαναν και λευκαίνουν τους ρύπους της οικουμένης εσαεί. Γιατί «πράττειν» και «ποιείν» στην υπέροχη γλώσσα μας, την Ελληνική, σημαίνουν ένα και το αυτό! Δεύτερον, η ακραία συνέπεια στην ακριβολογία που οργανώνει το επίπονο ταξίδι της γνώσης, δικαιώνεται αρχετυπικά μέσα στη σιδηρά λογική της ετυμολογίας. Έτσι, λογικά και αναντίρρητα, ο Άρ-χων για παράδειγμα, είναι ο άραν (γη, κτηματική περιουσία) έχων.
Ο αστέρας (α-στερητικό και ίστημι = στέκω) είναι ο ευρισκόμενος εν
κινήσει. Ο άφθονος είναι εκείνος που δεν φθίνει = εξαντλείται. Πώς να
εξηγήσεις στον αγγλόφωνο ότι το music του είναι κατ’ ευθείαν παιδί των
Ελληνίδων Μουσών, ότι το disaster του είναι ο δυς-αστήρ (δυσοίωνο
αστέρι) των Ελλήνων; Και τι θα νιώσει βαθιά, μέσα στο μεδούλι των
κοκάλων του απ’ όλα αυτά; Το μεγαλύτερο όμως κακό που μας βρήκε μέσα από
την ολιγωρία και την ανεπάρκεια στην εισαγωγή υπεύθυνης γλωσσικής
αγωγής στα σχολεία μας, είναι η απώλεια του γεωδαιτημένου ήθους της
ελληνικής τραγωδίας. Του ευγενέστερου, πλέον οδηγητικού, λαμπρότερου
προϊόντος που έσωσε να γεννήσει η ανθρώπινη νόηση και αρετή. Γιατί, πώς
να χωρέσει το πελώριο του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη μέσα στο
αξιοθρήνητα λίγο, μουντό, άχρωμο, άοσμο και άγευστο κακέκτυπο της
Ελληνικής που μιλούμε μεταξύ μας;
ΠΕΤΡΟΣ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ
Παιδίατρος
** Πλάτωνος: «Πρωταγόρας» 322 α
*** Συγκεκριμένα: Βλέπειν, οράν, θεωρείν, ειδείν, λεύσειν, αθρείν,
θεάσθαι, σκέπτεσθαι, όσσεσθαι, δενδίλλειν, δέρκεσθαι και παπταίνειν (από
το πόνημα του Β. Ρασσιά: «Ποια Δημοκρατία;»)
