Η πρώτη αξιολόγηση των 4 μηνών από την εφαρμογή του μνημονίου

Έχουν περάσει τέσσερεις μήνες από τις πρωτοφανείς αποφάσεις του Eurogroup της 16ης και 25ης Μαρτίου, οι οποίες έχουν επιφέρει, κατά γενική ομολογία, σοβαρότατο πλήγμα στο τραπεζικό σύστημα και ευρύτερα στην οικονομία της Κύπρου.  Στις 17 Μαρτίου 2013 η ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΣΚΕΨΗΣ «ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ» (εφεξής ΔΣΘ) εξέδωσε Δελτίο Τύπου στο οποίο διατύπωσε την θέση ότι, με βάση τις αναλύσεις της, η απόφαση της 16ης Μαρτίου θα είχε καταστροφικές συνέπειες και ως εκ τούτου η πολιτική ηγεσία θα έπρεπε να την απορρίψει. Τέσσερεις μήνες μετά, η ΔΣΘ διαπιστώνει με λύπη της την ορθότητα των προβλέψεών της και τοποθετείται ευθαρσώς για την παρούσα κατάσταση και το μέλλον της κυπριακής οικονομίας. Οι συνέπειες των αποφάσεων του Eurogroup και του μνημονίου της Τρόικας είναι πολυδιάστατες. Μετά από συστηματική μελέτη των δεδομένων, η ΔΣΘ τις έχει χωρίσει στις ακόλουθες 6 κατηγορίες: Α. Δημοκρατία Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε τόσο από το Eurogroup όσο και την Τρόικα έχει καταπατήσει βάναυσα θεμελιώδεις δημοκρατικές αρχές και νόμους του Κυπριακού κράτους. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες αυθαίρετες, παράτυπες ή παράνομες ενέργειες: 1. Η ψήφιση από τη Κυπριακή Βουλή νομοσχεδίων κατ’ εντολήν της Τρόικας. 2. Η μεταφορά του ELA της Λαϊκής Τράπεζας στην Τράπεζα Κύπρου χωρίς την έγκριση των μετόχων των δύο τραπεζών. 3. Η πώληση των εργασιών των κυπριακών τραπεζών στην Τράπεζα Πειραιώς της Ελλάδος χωρίς την έγκριση των μετόχων τους. 4. Η διαγραφή της οφειλής ύψους €7 δις του Κυπριακού κράτους προς το ταμείο κοινωνικών ασφαλίσεων. 5. Η επιλεκτική εξαίρεση ομάδων καταθετών από το «κούρεμα». 6. Η υιοθέτηση διαφορετικής φιλοσοφίας στην ανακεφαλαίωση των τραπεζών και των συνεργατικών ιδρυμάτων. 7. Ο αποκλεισμός των καταθετών της Λαϊκής Τράπεζας από τη διαχείριση των ψήφων των μετοχών που τους παραχωρήθηκαν στην Τράπεζα Κύπρου. 8. Η καθυστέρηση στην εξυγίανση και αναδιοργάνωση της Τράπεζας Κύπρου και στην καταβολή αποζημιώσεων στο προσωπικό από τα «κουρεμένα» χρήματα των καταθετών. 9. Η επιβολή στην κυπριακή κοινωνία ενός καθεστώτος εξωτερικής και εξωθεσμικής κηδεμονίας. 10. Η στέρηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στους Κύπριους πολίτες και ο εξαναγκασμός μεγάλης μερίδας του πληθυσμού σε ανασφάλεια. 11. Η υπαγωγή της κυπριακής πολιτείας κάτω από τον αντιδημοκρατικό έλεγχο και πειθαναγκασμό της Τρόικας, ενός παράτυπου διεθνούς θεσμού ο οποίος στερείται οιασδήποτε νομιμοποίησης ή δημοκρατικού ελέγχου. Β. Τραπεζικό σύστημα Κατά γενική ομολογία έγκριτων οικονομολόγων, αναλυτών και δημοσιογράφων, η απόφαση του Eurogroup αποσκοπούσε στην καταστροφή του χρηματοοικονομικού συστήματος της Κύπρου. Την θέση αυτή υποστήριξε και κατά την κατάθεσή του ενώπιον της ερευνητικής επιτροπής για την οικονομία ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Μ. Σαρρής. Το κούρεμα των καταθέσεων έπληξε θανάσιμα την αξιοπιστία του κυπριακού τραπεζικού συστήματος και προκάλεσε τεράστια πίεση για εκροή καταθέσεων. Την πρώτη τετραμηνία μετά το κούρεμα, η εκροή καταθέσεων από το Κυπριακά πιστωτικά ιδρύματα ξεπέρασε τα €10 δις παρόλα τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα που επέβαλε η ΚΤΚ. Η ΔΣΘ εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του 2013 η εκροή καταθέσεων θα διπλασιαστεί. Ως εκ τούτου, η ΚΤΚ θα αναγκαστεί να προσφύγει στο Ευρωσύστημα για πρόσθετη ρευστότητα με αποτέλεσμα το τέλος του 2013 το ύψους του ELA να φθάσει τα €20 δις. Δεδομένου ότι η ευθύνη αποπληρωμής του ELA ανήκει στο κράτος, μια τέτοια εξέλιξη θα σημαίνει αύξηση το χρέους της Κυπριακής Δημοκρατίας σε δυσθεώρητα ύψη. Τα περιοριστικά μέτρα που επέβαλε η ΚΤΚ για να συγκρατήσει την εκροή καταθέσεων έχουν στραγγαλίσει τις επιχειρήσεις από πλευράς ρευστότητας, ενώ τα μέτρα λιτότητας που επέβαλε η Τρόικα επέφεραν σημαντική μείωση των εισοδημάτων. Ως αποτέλεσμα, το ΑΕΠ έχει συρρικνωθεί σημαντικά, η ανεργία έχει αυξηθεί σημαντικά και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παρουσιάζουν αύξηση δημιουργώντας πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πρόσφατα επίσημα στοιχεία για τους δύο αυτούς δείκτες. Η τάση των τελευταίων μηνών αναμένεται να συνεχιστεί και για το υπόλοιπο 2013. Η ΔΣΘ εκτιμά ότι κάποια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πιθανόν να χρειαστούν περαιτέρω κεφαλαιοποίηση στο προσεχές μέλλον. Στην παράγραφο 1.22 του αναθεωρημένου μνημονίου γίνεται πρόνοια για ανακεφαλαιοποίηση όσων εμπορικών τραπεζών έχουν ανάγκη και είναι βιώσιμες μέχρι την 31/12/13, διευκρινίζοντας ότι κάτι τέτοιο αν χρειαστεί θα γίνει με την αρωγή του κράτους και χωρίς την επιβάρυνση των καταθετών. Κάτι τέτοιο βέβαια θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερη το μέγεθος του δημόσιου χρέους.

Στον σχετικό πίνακα παρουσιάζεται η διαχρονική σχέση του δημόσιου χρέους και του ΑΕΠ από το 2008 μέχρι σήμερα. Η επιδείνωση του ποσοστού του δημόσιου χρέους επί του ΑΕΠ κινήθηκε σταδιακά από το 49% το 2008 στο 79% το 2011 -λόγω της κακής δημοσιονομικής πολιτικής - αλλά το 2012 υπερέβη κάθε λογικό όριο με τη χορήγηση του ELA στη Λαϊκή Τράπεζα εκτοξευόμενο στο 149%, ενώ το 2013 προβλέπεται να φτάσει στο ακόμη πιο εξωφρενικό ποσοστό του 230%. Κάτι τέτοιο θα σημαίνει ότι το κυπριακό δημόσιο χρέος θα καταστεί μη βιώσιμο με όλα τα επακόλουθα.

Γ. Δημόσια οικονομικά Τα δημόσια οικονομικά της Κύπρου βρίσκονται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης με αρνητικές προβλέψεις να διατυπώνονται από όλες της κατευθύνσεις. Εκεί που υπάρχει σχετική διαφωνία είναι ως προς το μέγεθος της επιδείνωσης. Παρόλες τις επίσημες προβλέψεις της Τρόικας, οι πλείστες προβλέψεις έγκριτων οργανισμών (π.χ. Standard & Poors, Διεθνές Ινστιτούτο Οικονομίας, Κέντρο Μελετών Πανεπιστημίου Κύπρου, κ.ά.) υπολογίζουν για τη διετία 2013 - 2014 μείωση στο ΑΕΠ της τάξης του 20%. Η ανεργία καλπάζει έχοντας ξεπεράσει το 17% ενώ οι εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι θα υπερβεί το 20% μέχρι το τέλος του 2013. Η εκροή επιστημονικού δυναμικού, κυρίως νέων, θα στερήσει μελλοντικά την Κύπρο από ένα σημαντικότατο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, το ποσοστό του δημόσιου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει εκτροχιαστεί, ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη το ύψος του ELA. Η σοβαρότητα του προβλήματος καταδεικνύεται στον σχετικό πίνακα στον οποίο παρουσιάζεται η διαχρονική πορεία του δημόσιου χρέους ως ποσοστού επί του ΑΕΠ για τις χώρες της ΕΕ ως συνόλου, τις χώρες που βρίσκονται σε μνημόνια και την Κύπρο.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών, η διαφορά μεταξύ εξόδων και εσόδων του κράτους δεν έχει τροποποιηθεί, αφού η εξοικονόμηση εξόδων συνοδεύτηκε με αντίστοιχη μείωση εσόδων. Το Υπουργείο Οικονομικών προβλέπει για το 2013 ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα θα φτάσει τα €1,1 δις. Στον σχετικό πίνακα παρουσιάζεται η διαχρονική διακύμανση του δημοσιονομικού ελλείμματος ως ποσοστό επί του ΑΕΠ για τις χώρες της ΕΕ ως συνόλου, τις χώρες που βρίσκονται σε μνημόνια και την Κύπρο.

Δ. Ιδιοκτησία Η τρέχουσα κατάσταση εγκυμονεί σοβαρότατους κινδύνους σε σχέση με τη διάρθρωση της ιδιοκτησίας ακίνητης περιουσίας στην Κύπρο. Τα τεράστια ποσά μη εξυπηρετούμενων δανείων στον τομέα αναπτύξεως γης, σε συνδυασμό με τη νέα νομοθεσία που έχει επιβάλει η Τρόικα για εκποίηση ακινήτων, καθώς και η φορολόγηση της ακίνητης ιδιοκτησίας αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά την προσφορά ακινήτων για πώληση.

Παράλληλα, η έλλειψη ρευστότητας από πλευράς τραπεζών, η οποία δεν θα επιτρέπει την χρηματοδότηση πιθανών αγοραστών, θα ελαττώσει τη ζήτηση. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές θα μειωθούν δραστικά και η ακίνητη ιδιοκτησία θα γίνει εύκολη λεία για διεθνείς επενδυτές. Η αγορά μεγάλων εκτάσεων γης από ξένους θα αλλοιώσει τον ιδιοκτησιακό ιστό και θα αποξενώσει σταδιακά τους Κυπρίους από τις περιουσίες τους και, κατά συνέπεια, την πατρίδα τους.

Ε. Υδρογονάνθρακες Οι υδρογονάνθρακες αποτελούν τη μόνη ρεαλιστική ελπίδα για αντιμετώπιση των τεράστιων οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας και ανάκαμψη της κυπριακής οικονομίας. Η υπό εξέλιξη επιβεβαιωτική γεώτρηση της Noble στο οικόπεδο 12, η αδειοδότηση ξένων πολυεθνικών για έξι από τα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ, η απόφαση για τη δημιουργία του σταθμού υγροποίησης στο Βασιλικό και οι ενέργειες για προσέλκυση διεθνών επενδυτών, καθώς και οι προσπάθειες για συνεργασία με τις γειτονικές χώρες (Ισραήλ, Λίβανος, Ελλάδα) συνθέτουν ένα ευοίωνο σκηνικό. Η προαναφερθείσα προοπτική απειλείται από το τεράστιο δημόσιο χρέος που επωμίζεται το Κυπριακό κράτος πρωτίστως από τον ELA αλλά και από τα συνεχιζόμενα δημοσιονομικά ελλείμματα. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη χορήγηση του ELA είναι η ύπαρξη επαρκών εμπράγματων εξασφαλίσεων. Στην απουσία τέτοιων εξασφαλίσεων από τις τράπεζες, θα κληθεί το κράτος ως εγγυητής να προσφέρει τις απαραίτητες εξασφαλίσεις. Οι υδρογονάνθρακες που αποτελούν το μέγιστο περιουσιακό στοιχείο της Κυπριακής Δημοκρατίας αναμφιβόλως θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή. Στην παράγραφο 1.3 του αναθεωρημένου μνημονίου που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες γίνεται αναφορά στο ότι οι κυπριακές αρχές είναι έτοιμες να εκδώσουν πρόσθετες εξασφαλίσεις, αν χρειαστεί. ΣΤ. Κυπριακό Πρόβλημα Η καταπάτηση των δημοκρατικών θέσμιων, η οικονομική εξαθλίωση, η διάλυση του κοινωνικού ιστού και η αποξένωση των περιουσιών των Κυπρίων, αναμένεται να διαβρώσουν το αγωνιστικό φρόνημα του λαού. Ως εκ τούτου, θα τον καταστήσουν ευάλωτο σε λύσεις του πολιτικού μας προβλήματος, οι οποίες υπό κανονικές συνθήκες θα εθεωρούντο απαράδεκτες και θα απερρίπτοντο ασυζητητί. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω στοιχεία, η ΔΣΘ προτείνει τα ακόλουθα: 1. Απαγκίστρωση από τον ELA με καταγγελία των σχετικών αποφάσεων της Τρόικας και με υιοθέτηση δυναμικής πολιτικής με στόχο την αναστροφή των αποφάσεων αυτών. 2. Καταγγελία και προσπάθεια αναστροφής της απόφασης της Τρόικας για την πώληση των δραστηριοτήτων των Κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα. 3. Άρση του ελέγχου της ΕΚΤ επί της Τραπέζης Κύπρου, μέσω της διαχειρίστριας της Λαϊκής Τράπεζας, έτσι ώστε οι νέοι μέτοχοι να μπορέσουν να προσδιορίσουν ελεύθερα το μέλλον του οργανισμού αυτού. 4. Εντατικοποίηση των προσπαθειών για αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς το κυπριακό τραπεζικό σύστημα και παροχή κινήτρων στους νέους μετόχους της Τράπεζας Κύπρου για ενίσχυση της με κεφάλαια ή/και καταθέσεις ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω έκθεση στον ELA ο οποίος διογκώνει το δημόσιο χρέος και απειλεί την βιωσιμότητα του. 5. Επιτάχυνση των διαδικασιών άντλησης κεφαλαίων από τους υδρογονάνθρακες και υλοποίησης του τερματικού υγροποίησης. 6. Τροποποίηση της νομοθεσίας έτσι ώστε να απαγορευτεί η πώληση ακίνητης περιουσίας αλλά να επιτρέπεται η μακροχρόνια μίσθωσή της για 99 χρόνια, προκειμένου οι περιουσίες να παραμείνουν στην ιδιοκτησία των Κυπρίων. 7. Επιτάχυνση του ρυθμού εξυγίανσης του δημόσιου τομέα με μείωση τόσο του αριθμού των υπαλλήλων στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα όσο και του κόστους ανά άτομο. 8. Επιτάχυνση της ιδιωτικοποίησης και εξυγίανσης των ημικρατικών οργανισμών, η διοίκηση των οποίων θα πρέπει άμεσα να περάσει σε χέρια ιδιωτών θεσμικών επενδυτών αφού βέβαια γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις για διαφύλαξη των συμφερόντων των πολιτών από μονοπωλιακές συμπεριφορές. 9. Την επιτάχυνση της εξυγίανσης του ταμείου κοινωνικών ασφαλίσεων με άμεση δραστική μείωση και σταδιακή κατάργηση του εφάπαξ των δημοσίων υπαλλήλων 10. Αναπροσανατολισμό της οικονομίας με έμφαση στους τομείς που μπορεί να δημιουργηθεί ποιοτικό συγκριτικό πλεονέκτημα (differential advantage), όπως τον ποιοτικό τουρισμό, την ναυτιλία, προϊόντα που σχετίζονται με τον Μεσογειακό τρόπο ζωής, τις υπηρεσίες και την ακαδημαϊκή έρευνα. 11. Τροποποίηση της νομοθεσίας περί φορολογίας ακινήτων ώστε να εξαιρεθούν πολίτες με χαμηλά εισοδηματικά κριτήρια. Λευκωσία, 6 Αυγούστου 2013 ΠΗΓΗ