Υποπτο το νέο εμβόλιο Gardasil για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Kίνδυνοι από το εμβόλιο

Το Gardasil, το νέο εμβόλιο του ιού των κονδυλωμάτων (HPV, Human papilloma virus) της Merck, που χορηγείται με ένδειξη την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, προστέθηκε στο συνιστώμενο πρόγραμμα εμβολιασμών της Αμερικής στις 29 Ιουνίου 2006. Έως το τέλος του 2006, το Σύστημα Αναφοράς Ανεπιθύμητων Ενεργειών Εμβολίων (VAERS) του Αμερικάνικου Οργανισμού Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA), δέχτηκε 385 αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών για το Gardasil. Στο 66% των περιπτώσεων, δηλαδή σε 253 περιπτώσεις, χρειάσθηκε περαιτέρω διακομιδή σε ιατρείο ή νοσοκομείο. Σύμφωνα με τις αναφορές, 12 ασθενείς ηλικίας 13-23 ετών νοσηλεύθηκαν σε νοσοκομείο για διάστημα έως και 5 ημερών. Μερικά από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, κατά σειρά συχνότητας, ήταν: Συγκοπή (55), ζάλη (41), πυρετός (41), εξάνθημα (33), παραισθησία και υπαισθησία (32), κνησμός (31), πονοκέφαλος (19), εμετός (16), μυαλγία (13), λεμφαδενοπάθεια (10), αρθραλγία (7), σύνδρομο Guillain-Barre (5).

 

Συγκοπή ονομάζεται η παροδική απώλεια της συνείδησης λόγω γενικευμένης εγκεφαλικής ισχαιμίας. Τα συγκοπτικά επεισόδια που συμβαίνουν μετά από εμβολιασμό θεωρούνται ακίνδυνα, όμως στην περίπτωση του Gardasil κάποια συνοδεύονταν και από άλλα νευρολογικά συμπτώματα ή τραυματισμούς λόγω πτώσης: Ένα κορίτσι δεκατεσσάρων ετών, αφού εμβολιάσθηκε και ο γιατρός βγήκε από την αίθουσα, έχασε τις αισθήσεις του και έπεσε από τον πάγκο που καθόταν με αποτέλεσμα να τραυματισθεί στη μύτη. Ένα άλλο κορίτσι ίδιας ηλικίας παραπονέθηκε για έντονο πόνο στο σημείο της ένεσης, λιποθύμησε και έπεσε από το εξεταστικό κρεβάτι. Μετά από 10-15 δευτερόλεπτα επανάκτησε τις αισθήσεις του και εμφάνισε πονοκέφαλο, εμετό, διαταραχή όρασης και πρόβλημα ομιλίας. Τελικά κατέληξε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Επίσης ένα κορίτσι δεκατριών ετών, αφού εμβολιάσθηκε για HPV και ηπατίτιδα Α και βγήκε στο διάδρομο, λιποθύμησε και παρουσίασε τονικούς/κλονικούς σπασμούς για 15 δευτερόλεπτα. Δεν γνωρίζουμε εάν ο εμβολιασμός προκάλεσε στο κορίτσι αυτό μόνιμη νευρολογική βλάβη, πάντως τέτοιου είδους σπασμοί συνιστούν κρίσεις μείζονος επιληψίας (grand mal).

Η υπαισθησία και η παραισθησία είναι διαταραχές αισθητικότητας του δέρματος και σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελούν συμπτώματα σοβαρών παθήσεων.

Το σύνδρομο Guillain-Barre είναι μια σοβαρή αυτοάνοση βλάβη κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε τμήμα του περιφερικού νευρικού συστήματος. Εκδηλώνεται αρχικά με αδυναμία και μυρμήγκιασμα στα πόδια, που συχνά επεκτείνονται στα χέρια και στο πάνω μέρος του σώματος. Τα συμπτώματα μπορεί να ενταθούν και να επέλθει σχεδόν ολοκληρωτική παράλυση που εάν δεν αντιμετωπισθεί ο ασθενής κινδυνεύει να πεθάνει από παράλυση των αναπνευστικών μυών[1].

Οι παραπάνω πληροφορίες δημοσιεύθηκαν τον προηγούμενο μήνα από το Εθνικό Κέντρο Πληροφόρησης για τους Εμβολιασμούς της Αμερικής (NVIC)[2], κατόπιν επεξεργασίας των αναφορών του VAERS[3]. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μόνο το 1-4% των ιατρών αναφέρουν ανεπιθύμητες ενέργειες στο VAERS[4]. Δηλαδή ο πραγματικός αριθμός των περιστατικών μετά την χορήγηση του Gardasil μπορεί να ανέρχεται σε χιλιάδες.

To VAERS προειδοποιεί ότι για κάθε περιστατικό που αναφέρεται δεν έχει τεκμηριωθεί η συσχέτιση με το εμβόλιο, επομένως δεν αποκλείεται ένα ποσοστό συμπτώσεων. Πάντως τα περιστατικά αυτά αποτελούν ισχυρές προειδοποιητικές ενδείξεις, και η ορθή ιατρική πρακτική απαιτεί όταν χορηγείται ένα φάρμακο και εμφανίζεται μια αντίδραση, να συσχετίζεται το φάρμακο με την αντίδραση αυτή και να ερευνάται το θέμα από τους αρμόδιους φορείς, αλλοιώς μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο η δημόσια υγεία. Δυστυχώς, η πρόσφατη ιστορία της Merck έδειξε ότι οι φαρμακευτικές εταιρίες και ο FDA δεν ενεργούν με γνώμονα την προάσπιση της υγείας των πολιτών.

Τον Μάιο του 1999 ο FDA ενέκρινε το φάρμακο Vioxx (Rofecoxib) για την αντιμετώπιση της αρθρίτιδας. Το Vioxx σύντομα έγινε ένα από τα πρώτα φάρμακα σε πωλήσεις στον κόσμο. Το Νοέμβριο του 2000 μία συγκριτική μελέτη της Merck ονόματι VIGOR, έδειξε ότι η συστηματική λήψη της υψηλής δόσης του Vioxx πενταπλασίαζε τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου σε σχέση με το ανταγωνιστικό φάρμακο Νaproxen. Η Merck απέδωσε το αποτέλεσμα αυτό σε υποτιθέμενη καρδιοπροστατευτική δράση του Νaproxen και διαβεβαίωσε ότι το Vioxx ήταν ασφαλές. Το μόνο μέτρο που έλαβε ο FDA, και μάλιστα 18 ολόκληρους μήνες μετά την δημοσίευση της VIGOR, ήταν η αναγραφή της πιθανότητας εμφράγματος στο φύλλο οδηγιών του φαρμάκου. Νέα ενοχοποιητικά στοιχεία προέκυπταν εν τω μεταξύ για το Vioxx. Τελικά τον Σεπτέμβριο του 2004, όταν ο όγκος των στοιχείων αυτών έλαβε επικίνδυνες διαστάσεις, η Merck το απέσυρε από την κυκλοφορία οικειοθελώς για να σώσει τα προσχήματα. Δηλαδή η Merck και ο FDA εθελοτυφλούσαν επί χρόνια μπροστά σε έναν ορατό κίνδυνο και περίμεναν η κατάσταση να εξελιχθεί από μόνη της, ενώ θα μπορούσαν να είχαν λάβει μέτρα από το έτος 2000. Με αυτό τον τρόπο προκάλεσαν πολλές χιλιάδες εμφράγματα και θανάτους στον Αμερικάνικο λαό.

Έτσι περίπου μίλησε ενώπιον της Αμερικάνικης Γερουσίας ο Dr David Graham, υψηλά ιστάμενο στέλεχος του FDA, σε κατάθεσή του τον Νοέμβριο του 2004[5]. Την ίδια περίοδο, η Merck και ο FDA δέχθηκαν χείμαρρο κατηγοριών από επιστήμονες και ιατρικά περιοδικά σε όλο τον κόσμο. Ακολούθησαν χιλιάδες μηνύσεις κατά της εταιρίας από τις οικογένειες των θυμάτων. Μια χήρα μάλιστα πήρε 250 εκατομμύρια δολλάρια αποζημίωση. Σε συνέντευξη που έδωσε ο Dr Graham τον Αύγουστο του 2005[6] αποκάλυψε την διαφθορά μέσα στον FDA, ο οποίος έχει πελατειακή σχέση με τις φαρμακευτικές εταιρίες διότι χρηματοδοτείται κατά ένα μεγάλο μέρος από αυτές. Έτσι, δεν λειτουργεί σωστά ως θεσμός προάσπισης της δημόσιας υγείας, και εγκρίνει φάρμακα με ανεπαρκείς κλινικές δοκιμές. Ως αποτέλεσμα, οι πιθανές σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων αυτών εμφανίζονται κατά κανόνα αφού διοχετευθούν στην αγορά, αλλά και τότε ο FDA σπάνια επεμβαίνει και συνήθως αφήνει το θέμα στην κρίση των εταιριών. Βέβαια οι εταιρίες είναι εξ ορισμού απρόσωπες οντότητες που τοποθετούν πάνω απ' όλα τα συμφέροντά τους και όχι την ανθρώπινη υγεία. Στη συνέντευξή του ο Dr Graham εκτιμά ότι το Vioxx προκάλεσε 140000 εμφράγματα και 60000 θανάτους, και διαβεβαιώνει ότι παρά το σκάνδαλο αυτό τίποτα δεν άλλαξε στον μηχανισμό λειτουργίας του FDA. Δηλαδή οι πολυεθνικές συνεχίζουν ακάθεκτες το έργο τους και ο κόσμος παραμένει απροφύλακτος. Τα φάρμακα είναι σήμερα μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στην Αμερική. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονισθεί ότι φάρμακα όπως το Vioxx εγκρίνονται και κυκλοφορούν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στις κλινικές δοκιμές τα πειραματικά φάρμακα συγκρίνονται με εικονικά φάρμακα (placebo) ως προς την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Στις δοκιμές του Gardasil, ο FDA επέτρεψε στην Merck να χρησιμοποιήσει σχεδόν αποκλειστικά ένα δραστικό placebo με αλουμίνιο[7], αντί για αδρανές placebo φυσιολογικού ορού. Μια τέτοια πρακτική μπορεί να δώσει ψευδώς καθησυχαστικά αποτελέσματα όσον αφορά την ασφάλεια ενός πειραματικού φαρμάκου. Το Gardasil περιέχει 225 mcg αλουμινίου. Τα άλατα αλουμινίου χρησιμοποιούνται στα εμβόλια ως ανοσοενισχυτικά χωρίς να έχει ελεγχθεί ποτέ η ασφάλειά τους σε κλινικές δοκιμές. Αυτό είναι απαράδεκτο διότι η τοξικότητα του αλουμινίου έχει αναγνωρισθεί εδώ και 100 χρόνια. Το αλουμίνιο είναι νευροτοξικό, εγκαθίσταται στον εγκέφαλο και έχει συσχετισθεί με την νόσο Alzheimer. Το Gardasil περιέχει και 35 mcg βορικού νατρίου, που είναι επίσης δηλητήριο και χρησιμοποιείται ως εντομοκτόνο. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι το Gardasil είναι γενετικώς παρασκευασμένο, αφού περιέχει πρωτεϊνες που παράγονται από ζυμομύκητα στον οποίο έχει ενσωματωθεί ένα γονίδιο (τμήμα DNA). Υπάρχει λοιπόν ο κίνδυνος να περιέχει ξένα κυτταρικά στοιχεία όπως ένζυμα και γονίδια, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν γενετικές αλλοιώσεις στο εμβολιασμένο άτομο, με πιθανή συνέπεια καρκίνο ή τερατογενέσεις. Η Merck παραδέχεται ότι ο κίνδυνος καρκινογένεσης και γονιδιακής βλάβης από το εμβόλιο δεν έχει εκτιμηθεί[7]. Με άλλα λόγια η Merck διεξάγει αυτή την στιγμή ένα μη ελεγχόμενο πείραμα σε διεθνές επίπεδο, χορηγώντας στα παιδιά σας ένα εμβόλιο για την πρόληψη του καρκίνου που δεν γνωρίζει πόσους καρκίνους θα προκαλέσει! Επί πλέον το πείραμα αυτό είναι πανάκριβο, αφού το πλήρες αρχικό σχήμα εμβολιασμού στοιχίζει περίπου 500 ευρώ. Τελικά, πόσα από τα κορίτσια που αντέδρασαν άσχημα στο εμβόλιο θα αναπτύξουν χρόνιες ανοσολογικές ή νευρολογικές βλάβες και πόσα θα αναπτύξουν καρκίνο ή γονιδιακές βλάβες στο μέλλον;

Αποτελεσματικότητα του εμβολίου

Σε αυτή την ενότητα παραθέτονται στοιχεία για τον ιό HPV, που δημοσιεύονται από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών της Αμερικής (CDC)[8] και από την Ευρωπαϊκή Κοινοπραξία για την εκπαίδευση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (ECCCE)[9]. Ο HPV είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Είναι τόσο διαδεδομένος, που η πλειονότητα των σεξουαλικά ενεργών ενηλίκων θα έχουν υποστεί μία τουλάχιστον HPV λοίμωξη κατά την διάρκεια της ζωής τους. Υπάρχουν πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι του ιού. Κάποιοι από αυτούς, όπως ο 6 και ο 11, έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση κονδυλωμάτων. Κάποιοι άλλοι, όπως ο 16 και ο 18, έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση καρκίνων στα γεννητικά όργανα διότι είναι παρών σε ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των περιπτώσεων. Ο ιός HPV ανιχνεύεται σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και σπανιότερα σε καρκίνους του κόλπου και του αιδίου.

Εντούτοις, η πλειοψηφία των HPV λοιμώξεων είναι παροδικές και ασυμπτωματικές. Το 90% περίπου των γυναικών εξουδετερώνουν τον ιό από μόνες τους μέσα σε δύο χρόνια από την αρχική λοίμωξη. Μόνο το 1% των σεξουαλικά ενεργών ενηλίκων εμφανίζουν κονδυλώματα σε κάποιο στάδιο της ζωής τους.

Όσον αφορά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, σήμερα πιστεύεται ότι αρχίζει με μια HPV λοίμωξη που το σώμα δεν μπορεί να καταπολεμήσει. Στη συνέχεια, ο ιός προκαλεί κάποιες αλλαγές στα τραχηλικά κύτταρα. Στην αρχή οι αλλαγές αυτές δεν είναι σημαντικές αλλά με το πέρασμα του χρόνου μπορεί να χειροτερέψουν και σταδιακά να καταλήξουν σε καρκίνο. Είναι μια αργή διαδικασία, με τον καρκίνο να εμφανίζεται 10-15 χρόνια μετά την αρχική HPV λοίμωξη, αλλά μόνο εάν η λοίμωξη επιμένει σε όλη αυτή την χρονική διάρκεια. Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί εν τω μεταξύ να εκμηδενίσει τον ιό, και οι αλλαγές των τραχηλικών κυττάρων να αντιστραφούν στο φυσιολογικό.

Οι λόγοι που μόνο κάποιες λοιμώξεις προχωρούν και προκαλούν καρκίνο, δεν διευκρινίζονται. Πάντως αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου διατρέχουν γυναίκες που καπνίζουν, κάνουν κακή διατροφή, έχουν ταυτόχρονα και άλλες λοιμώξεις όπως χλαμύδια, λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, και γενικά έχουν αδύνατο ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι αλλαγές των τραχηλικών κυττάρων ανιχνεύονται στην εξέταση Παπανικολάου. Ανάλογα με τον βαθμό ανωμαλίας που θα δείξει η εξέταση, η ασθενής μπορεί να θεραπευθεί ή απλά να παρακολουθείται. Τα προγράμματα προληπτικού ελέγχου και η έγκαιρη θεραπεία έχουν μειώσει δραματικά τα κρούσματα καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις ανεπτυγμένες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες. Για παράδειγμα, το 2002 στηνΑμερική είχαμε 8.7 νέα περιστατικά ανά 100000 γυναίκες (12085 νέα περιστατικά). Από αυτές το 50% δεν είχαν κάνει ποτέ εξέταση Παπανικολάου και ένα επιπλέον 10% είχαν να εξετασθούν 5 χρόνια. Όμως, στις υπανάπτυκτες χώρες της Αφρικής και της Ασίας που το επίπεδο υγείας είναι χαμηλό και δεν υπάρχει πρόληψη, ο καρκίνος αυτός εξακολουθεί να είναι από τους πρώτους σε συχνότητα στον γυναικείο πληθυσμό.

Επίσης, με τον τακτικό γυναικολογικό έλεγχο προλαμβάνονται και πολλές περιπτώσεις καρκίνων του κόλπου και του αιδίου, νόσων που σήμερα σπανίζουν στον δυτικό κόσμο. Το 2002 στην Αμερική είχαμε μόλις 0.7 και 2.3 νέα περιστατικά ανά 100000 γυναίκες αντίστοιχα.

Τα συμπεράσματα λοιπόν που προκύπτουν είναι:

1. Ο ιός HPV είναι τόσο διαδεδομένος, που η HPV λοίμωξη μπορεί να θεωρηθεί μάλλον φυσική συνέπεια της σεξουαλικής δραστηριότητας παρά σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα. 2. Η πλειοψηφία των HPV λοιμώξεων υποχωρούν αυτόματα χωρίς κανένα σύμπτωμα. Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις καρκίνων στις οποίες δεν είναι παρών ο HPV. Όλα δείχνουν ότι εκτός από τον ιό υπάρχουν άλλοι πιο σημαντικοί παράγοντες που ευθύνονται για την εμφάνιση του καρκίνου. Αυτοί οι παράγοντες όμως δεν διερευνούνται.
3. Σήμερα τα κρούσματα καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις ανεπτυγμένες χώρες είναι αναλογικά σπάνια λόγω των προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου.

Η Merck λοιπόν κατασκεύασε ένα εμβόλιο, το Gardasil, που είναι σχεδιασμένο να προφυλάσσει από 4 τύπους του ιού HPV, τους 6, 11, 16 και 18. Οι τύποι 16 και 18 ανιχνεύονται στο 70% περίπου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, και οι τύποι 6 και 11 ανιχνεύονται σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων κονδυλωμάτων. Κλινικές δοκιμές σε γυναίκες μή φορείς του ιού, έδειξαν σχεδόν 100% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη προκαρκινικών αλλοιώσεων και κονδυλωμάτων, που προκαλούνται από τους τύπους του HPV που περιέχει το εμβόλιο. Για την μέγιστη λοιπόν αποτελεσματικότητα, συστήνεται ο εμβολιασμός να γίνεται στην ηλικία των 11-12 ετών, πρίν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας, που τα κορίτσια δεν έχουν έρθει ακόμα σ' επαφή με τον ιό. Πάντως συστήνεται να εμβολιάζονται και γυναίκες έως 26 ετών.

Όμως τα αποτελέσματα του μαζικού εμβολιασμού στην πράξη είναι απρόβλεπτα διότι:

1. Το εμβόλιο δεν καλύπτει όλους τους επικίνδυνους τύπους του HPV. Ο μαζικός εμβολιασμός ενέχει τον κίνδυνο να επικρατήσουν οι τύποι του ιού που δεν υπάρχουν στο εμβόλιο, ή να δημιουργηθούν μεταλλαγμένα στελέχη των τύπων που μάχεται το εμβόλιο. 2. Το Gardasil δεν υποκαθιστά τα προγράμματα προληπτικού ελέγχου. Ο εμβολιασμός μπορεί να δώσει ψευδή αίσθηση ασφάλειας σε κάποιες γυναίκες, με αποτέλεσμα να παραλείπουν τον προληπτικό τους έλεγχο και να αυξηθούν έμμεσα τα κρούσματα καρκίνου.
3. Οι κλινικές δοκιμές της Merck διήρκησαν 2-4 χρόνια. Η εταιρία αναφέρει ότι δεν γνωρίζει για πόσα χρόνια παρέχει ανοσία το πλήρες αρχικό σχήμα εμβολιασμού[7].
4. Πολλές γυναίκες εμβολιάζονται για τύπους του HPV των οποίων είναι ήδη φορείς. Ο HPV 16 για παράδειγμα, είναι από τους συχνότερους τύπους στον γυναικείο πληθυσμό[8]. Τα εμβόλια βέβαια δεν θεραπεύουν προϋπάρχουσες λοιμώξεις, μάλλον τις επιδεινώνουν. Περιστατικά HPV λοίμωξης, δυσπλασίας τραχήλου και κονδυλωμάτων μετά την χορήγηση του Gardasil έχουν ήδη αναφερθεί στο VAERS[2].

Συμπεράσματα για το Gardasil

Τις τελευταίες δεκαετίες ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει φθίνουσα πορεία διότι υπάρχει ακίνδυνος και αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης. Ο μαζικός εμβολιασμός ως επιπλέον προληπτικό μέτρο είναι ένα επικίνδυνο πείραμα που δεν έχει βάσιμη ιατρική αιτιολογία.

Ο κόσμος όχι μόνο δεν ενημερώνεται επαρκώς για τους κινδύνους του Gardasil, αλλά το εμβόλιο συχνά παρουσιάζεται ως το θαύμα της επιστήμης που θα σώσει τις γυναίκες από έναν απειλητικό καρκίνο. Η παραπληροφόρηση αυτή δημιουργεί στους πολίτες ένα πλέγμα συναισθημάτων που καθιστά την επιλογή του εμβολιασμού μονόδρομο. Όμως μόνο ο σωστά ενημερωμένος πολίτης μπορεί να κάνει ορθές επιλογές για θέματα που αφορούν την υγεία του ώστε να μην γίνεται έρμαιο οικονομικών και άλλων συμφερόντων. Ζούμε άραγε σε μια κοινωνία όπου η γνώση διακινείται ελεύθερα και όπου οι άνθρωποι έχουν πραγματικά την δυνατότητα να επιλέγουν;

Το μέλλον μας επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις. Στο στάδιο των κλινικών δοκιμών βρίσκονται αυτή την στιγμή DNA εμβόλια αποτελούμενα από απλό κυκλικό DNA (πλασμίδιο), στο οποίο έχουν εισαχθεί το γονίδιο που κωδικοποιεί για το επιθυμητό αντιγόνο και ένας εκκινητής για την έκφραση του γονιδίου στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Με άλλα λόγια ετοιμάζεται ένα πείραμα γενετικής με απρόβλεπτες συνέπειες, διότι αυτά τα εμβόλια θα τροποποιούν πλέον άμεσα το ανθρώπινο γενετικό υλικό. Οι επιστήμονες υγείας έχουμε υποχρέωση να είμαστε σε επαγρύπνιση και να τοποθετούμε το συμφέρον των ασθενών μας πάνω από κάθε άλλη σκοπιμότητα, διότι οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και το μέλλον της ανθρωπότητας αβέβαιο.

του Υφαντή Βασίλη, Φαρμακοποιού, vasifa@vivodinet.gr, Μάρτιος 2007

Βιβλιογραφία - Πηγές

1. NINDS Guillain-Barre Syndrome Information Page
http://www.ninds.nih.gov/disorders/gbs/gbs.htm
2. Human papilloma virus vaccine safety
Analysis of Vaccine Adverse Event Reporting System Reports: Part II, February 18, 2007
http://www.909shot.com/Diseases/HPV/VAERS%20HPV4%20Vaccine%20Report.pdf
3. Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS)
http://vaers.hhs.gov
4. Vaccine safety group releases Gardasil reaction report, February 21, 2007
http://www.909shot.com/Diseases/HPV/pr022107HPV.htm
5. Testimony of David J. Graham, MD, MPH, November 18, 2004
http://www.senate.gov/finance/hearings/testimony/2004test/111804dgtest.pdf
6. The FDA Exposed: An Interview With Dr. David Graham, the Vioxx Whistleblower
http://www.newstarget.com/011401.html
7. Gardasil product insert, Merck & CO., INC., October 2006
http://www.merck.com/product/usa/pi_circulars/g/gardasil/gardasil_pi.pdf
8. Human Papillomavirus: HPV Information for Clinicians, November 2006
http://www.cdc.gov/std/HPV/common-infection/CDC_HPV_ClinicianBro_LR.pdf
9. Αιτιoλογία καρκίνου τραχήλου μήτρας
http://www.eccce-cervical-cancer.org/contents/B3_CauseOfCervicalCancer/index.asp?lang=gr

Πηγή:  http://www.homeopathy.gr/homeopathy/gardasil_side_effects.html